No ka ʻŌlelo Hawaiʻi
He ‘ōlelo Polenesia ka ‘ōlelo Hawai‘i i ‘ōlelo ‘ia me nā ‘oko‘a li‘ili‘i wale nō ma nā mokupuni noho kanaka ‘ia a pau o Hawai‘i nei. I ke kenekulia ‘umikūmāiwa, ua lilo ka ‘ōlelo Hawai‘i he ‘ōlelo kākau a he ‘ōlelo aupuni i ho‘ohana ‘ia i loko o nā ‘aha ho‘okolokolo, nā kula, ka ‘aha‘ōlelo a me nā ke‘ena aupuni. ‘O ka ‘ōlelo laha loa ho‘i ia o ka lehulehu i ho‘ohana ‘ia ma waena o nā lāhui like ‘ole. I ka nui o ke kenekulia iwakālua na‘e, i ko Hawai‘i ka‘a ‘ana ma lalo o ‘Amelika, ua ho‘opilipū ‘ia ka ‘ōlelo e ke aupuni a ua pani ‘ia kona wahi e ka ‘ōlelo Beretānia ma nā hana aupuni a ma nā pā‘oihana. Ma waena o ka lehulehu ma ka hapanui o nā mokupuni, ua ulu mai ka ‘ōlelo kalīola Hawai‘i, he ōlelo i kupu mai loko mai o ka ho‘okikina ‘ia ‘ana o ka lehulehu ‘ōlelo Hawai‘i e ‘ōlelo Beretānia me ke komo pū mai o kekahi mau ‘ano o ka pa‘i‘ai ‘ōlelo Hawai‘i i ‘ōlelo ‘ia e nā komone‘e o ia kenekulia i hala mua akula.
I ka makahiki 1978 ua lilo hou ka ‘ōlelo Hawai‘i he ‘ōlelo kūhelu no ka Moku‘āina ‘o Hawai‘i a ua ho‘okumu hou ‘ia nā kula aupuni i loko o ka ‘ōlelo Hawai‘i i ka makahiki 1987. I ka makahiki 1990, ua ho‘okumu ‘ia e ke aupuni pekelala o ‘Amelika he kulekele e ‘ike ana i ke kuleana o Hawai‘i e mālama, ho‘ohana kūhelu a e kāko‘o i kona ‘ōlelo ‘ōiwi. Ke pi‘i hou nei ka nui o ka po‘e ‘ōlelo Hawai‘i ma nā home a me nā kula. ‘O ka ‘ōlelo Hawai‘i ka ‘ōlelo ‘ōiwi ‘Amelika nona ka nui o nā haumāna a me ka ‘ōlelo ‘ōiwi ‘Amelika ho‘okahi i ho‘ohana kūhelu ‘ia e kekahi aupuni moku‘āina.